TÜİK'in istatistiklerine göre gençler arasında eğitim seviyesi arttıkça, “ne istihdamda ne de eğitimde” olan gençlerin oranı artıyor. Diğer bir deyişle eğitim seviyesi arttıkça istihdamda olma ihtimali düşüyor ve işsiz olma ihtimali artıyor. Lise ve altı seviyede eğitim tamamlamış gençlerin sadece %17.5'i ne çalışıyor ne de eğitim alıyorken, üniversite mezunu ve üstlerinde bu oran %29.2'Ye çıkıyor.
Bu eğilime rağmen her yıl üniversite mezunu sayısı artıyor. YÖK/TÜİK'in verilerine göre ülkemizde her yıl 1 milyon genç üniversiteden mezun olup iş hayatına atılmaya uygun hale geliyor, yani istihdam edilecek nüfusa dahil oluyor. Bu gençlerin çoğunluğu ekonominin ihtiyaçlarına yönelik konular üzerine eğitim olmazken bir çoğu da işverenlerin nitelikli olarak tanımlamadığı üniversitelerden mezun oluyor.
Üniversite mezunu gençler beyaz yaka işler istiyor... 24 Saatte İş'e son 6 ayda kayıt olmuş 200 bin üniversite mezunu gencin aradıkları işlere göre grupladığımız zaman %69'unun beyaz yaka işleri tercih ettiği görülüyor. Yine 24 Saatte İş'te 2024 yılında açılan beyaz yaka ilanlara gelen ortalama başvuru sayısı 124 iken, mavi yakada bu oran 39'a düşüyor. Eğilime baktığımız zaman da her yıl beyaz yaka işlere talebin arttığını görüyoruz.
...fakat beyaz yaka işler gittikçe sayı olarak azalıyorlar. 24 Saatte İş'te açılan ilanları yaka grubuna göre grupladığımızda ilanların çoğunluğunun artık yeme içme, perakende ve lojistik gibi hizmet sektöründe yoğunlaştığı ve beyaz yaka işlerin yıllar içinde oranının azaldığını görüyoruz.
Bu eğilim ücretlere de yansıyor. Beyaz yaka işlere olan talebin artıp arzın kısıtlı kalması ücret dengelerine de etki ediyor. Beyaz yaka işler enflasyon oranında artarken, mavi yaka işlerin ortalama ücreti enflasyonun üzerinde artıyor. Sonuç olarak beyaz ve mavi yaka ücretlerin zaman içinde yakınsadığı görülüyor. Asgari ücretle karşılaştırıldığında 24 Saatte İş sisteminde açılan ilanlarda 2021 yılında beyaz yaka işlerdeki ortalama ücret asgari ücretin 3.2 iken bu oran 2024 yılında 2.2'ye düştü. Buna karşılık mavi ve gri yaka işlerde 2021 yılında ortalama ücret asgari ücrete denk gelirken 2024 yılında asgari ücretin 1.5 katına denk geliyor. Benzer bir eğilimin devam ettiğini varsayarsak 5 yıl içinde ücretlerin eşitleneceğini tahmin ediyoruz.
Yapay zeka gözünü beyaz yaka işlere dikti. Yapay zekanın kullanım alanının genişlemesi mavi ve beyaz yaka işler arasındaki makasın giderek daralmasını hızlandıracak. Özellikle müşteri hizmetleri, içerik oluşturulması ve her türlü otomasyon içeren işin yapay zekaya kayması beyaz yakadaki istihdamın zaman içinde daralmasına sebep olacak. İstihdamdaki talep yapay zekayı doğru kullanabilen ve yönetebilen işlere kayacak. Sadece chatGPT gibi yapay zeka araçlarını yazan değil, bu araçları verimli bir biçimde kullananların iş bulmaları kolaylaşacak.
Fakat eğitim sistemi mevcutta bu eğilimlere uygun değil. Maalesef pek çok ülkedeki eğitim sistemi hala yapay zeka devrimini dikkate almamış bir ekonomi modeline yönelik gençler yetiştiriyor. Zaman içinde kazanan gençler kendilerine iş ve okul dışında yatırım yapan yabancı dil bilen, yaratıcı işlerle veya bir zanaata yönelenler olacak. Yapay zekayı yakın vadede yenecek meslekler insan ilişkilerini ön plana alan, pek çok disiplini eş zamanlı olarak kullanarak işe “insani melekeleri” katan meslekler olacak. Bunun yanı sıra ustalık gerektiren işlerin de revaçta olacağını öngörüyoruz. Daha önceki araştırmalarımızla birleştirdiğimizde el becerisi ve ustalık gerektiren döner ustalığı, manikürcülük, elektrik teknisyenliği gibi meslekler hem daha çok kazanacak, hem de orta vadede teknoloji ile elenmesi imkansız olacak.
Comments